Johannes gásttašeaddji
313,1 Johannes gásttašeaddji doaimmai meahcis Jordaneanu guovllus gos son sárdnidii jorgalusa ja gásttašii. Son namahuvvo maiddái 3,13–15; 11,1–19; 14,1–12; Luk 1,5–80; 3,1–20. ▶ Johannes.Daid áiggiid Johannes gásttašeaddji bođii ja sárdnidišgođii Judea meahcis: 2
Jer 3,1222
Dan 2,44
7,14
Hos 14,2
Matt 4,17
10,7
3,2 almmi riika juvddálaš dajahus mii mearkkaša ▶ Ipmila riika.“Jorgalehket, dasgo almmi riika lea boahtán lahka!” 3
Joh 1,23
Son lea dat gean birra profehta Jesaja sárdnu go cealká: Jietna čuorvu meahcis: Ráhkadehket Hearrái geainnu, njulgejehket su bálgáid! 4
Johannes anii kamelguolgabiktasiid ja alimiid birra náhkkeboahkána. Su borramuššan ledje rásselohkut ja meahccehonnet. 5Su lusa bohte ollu olbmot Jerusalemis, oppa Judeas ja Jordana guovlluin. 6Sii dovddastedje suttuideaset, ja Johannes gásttašii sin Jordaneanus.
7
23,33
3,7 farisealaččat ja saddukealaččat ▶ juvddálašvuođa suorggit.Muhto go Johannes oinnii ahte ollu farisealaččat ja saddukealaččat bohte su lusa gásttašuvvot, de son celkkii sidjiide: “Gearbmaščivggat! Gii cuigii din báhtarit boahtti moaris? 8Šaddadehket šaddosiid main din jorgalus oidno! 9
Rom 4,12
9,3eč
Allet gátte ahte sáhttibehtet jurddašit: ‘Min áhčči lea Abraham.’ Dasgo mun cealkkán didjiide: Ipmil sáhttá čuoččáldahttit Abrahamii mánáid vaikko dáin geđggiin. 10
Joh 15,26
Ákšu lea juo biddjojuvvon muorramáddagii. Juohke muorra mii ii šaddat buriid šaddosiid, njeidojuvvo ja bálkestuvvo dollii. 11
Apd 1,5
2,2eč
19,4
Mun gásttašan din čáziin jorgaleapmái, muhto son gii boahtá mu maŋŋil, lea gievrrat go mun, inge mun leat dohkálaš nuollat su gápmagiidge. Son gásttaša din Bassi Vuoiŋŋain ja dolain. 12
3,12 goaivu muorragáffal mas ledje govda bánit ja guhkes nađđa. Dainna bargoneavvuin bálkestedje luvvejuvvon gortniid bajás áibmui; sáđut manne biekka fárus, gortnit gahčče eatnamii.Sus lea goaivu gieđas, ja dainna son ráidne luvvejuvvon gortniid. Nisuid son čohkke láhtui, muhto sáđuid son boaldá dolas mii ii goassege čáskka.”
Jesusa gásta
13Dalle Jesus bođii Galileas Jordangáddái, vai Johannes gásttašivččii su. 14Muhto Johannes gilddii su ja dajai: “Mun dárbbašan ahte don gásttašat mu, ja don boađát mu lusa.” 15Muhto Jesus vástidii sutnje: “Mieđit dal dán! Dan láhkái moai ollašuhtte buot vanhurskkisvuođa.” Dalle Johannes mieđihii dan sutnje. 16
Joh 1,51
Apd 7,56
10,11
Go Jesus lei gásttašuvvon, de son čuožžilii čázis. Dalle albmi rahpasii, ja Jesus oinnii Ipmila Vuoiŋŋa boahtimin vuolás duvvá hámis ja luoitádeamen iežas badjelii. 17
Sál 2,7
Jes 42,1
Matt 12,18
17,5
2 Pet 1,17
Ja almmis gullui jietna: “Dát lea mu ráhkis Bárdni, su mun lean válljen.”
Jesus geahččaluvvo
41
4,15
De Vuoigŋa doalvvui Jesusa meahccái, vai beargalat geahččalivččii su. 2
1 Gon 19,8
Go Jesus lei fástudan njealljelogi beaivvi ja njealljelogi ija, de son maŋimustá nealggui. 3
Dalle geahččaleaddji bođii su lusa ja dajai: “Jos don leat Ipmila Bárdni, de gohčo dáid geđggiid šaddat láibin!” 4
Joh 4,34
Muhto Jesus vástidii: “Lea čállojuvvon: Olmmoš ii eale dušše láibbiin, muhto juohke sánis mii boahtá Ipmila njálmmis.”
5Dasto beargalat doalvvui su bassi gávpogii ja bijai su tempelmuvrra hárjji ala. 6
Son dajai Jesusii: “Jos don leat Ipmila Bárdni, de bálkestahte dás vuolás! Dasgo lea čállojuvvon: Son gohčču eŋgeliiddis várjalit du; sii guddet du gieđaideasetguin, amat norddastit juolggi geađgái.”
7
Jesus celkkii sutnje: “Lea maiddái čállojuvvon: Ale geahččal Hearrá, Ipmilat.”
8Beargalat doalvvui su vel hui alla várrái, čájehii sutnje buot máilmmi riikkaid ja daid hearvásvuođa 9ja dajai: “Buot dán mun attán dutnje, jos fal luoitádat eatnamii ja rohkadalat mu.” 10
Matt 16,23
Dalle Jesus celkkii sutnje: “Mana eret, Sáhtán! Lea čállojuvvon: Rohkadala Hearrá, Ipmilat, ja bálval aivvestassii su.” 11
Dalle beargalat manai su luhtte eret, ja su lusa bohte eŋgelat geat bálvaledje su.
Jesus máhccá Galileai
12
14,3
Go Jesus gulai ahte Johannes lei biddjojuvvon giddagassii, de son máhcai Galileai. 13
Luk 4,31
Joh 2,12
Son vulggii Nasaretis ja ásai Kapernaumii, mii lea Galileajávrri gáttis Sebulona ja Naftali guovllus, 14vai ollašuvvá dat mii lea celkojuvvon profehta Jesaja bokte: 15
4,15 Jordana don bealde >4,25.Sebulona eanan ja Naftali eanan jávregáttis, Jordana don bealde, báhkiniid Galilea 16
Joh 1,9
8,12
Álbmot mii ásai seavdnjadasas, oinnii stuorra čuovgasa, ja daidda geat orro jápminsuoivana eatnamis, suonjardii čuovga. 17
Dan áiggi rájes Jesus sárdnidišgođii: “Jorgalehket, dasgo almmi riika lea boahtán lahka!”
Vuosttaš máhttájeaddjit
184,18 Galileajávrri gátti Galileajávri gohčoduvvo eará sajiin Gennesaretjávrin (gč. Luk 5,1) ja Tiberiasjávrin (vrd. Joh 6,1; 21,1). nuohti Guollebivdit atne uhca, jorba nuohtáža (3–5 m rastámihttu) maid sii suhpodedje guollespierru badjel. ▶ guollebivdu.Go Jesus lei vázzimin Galileajávrri gátti, de son oinnii guokte vieljaža, Simona gii gohčoduvvui Peterin, ja su vielja Andreasa. Soai leigga suohppumin nuohti jávrái, dasgo soai leigga guollebivdit. 19
Jesus celkkii sudnuide: “Vuolgi mu mielde, de mun dagan dudno olmmošbivdin.” 20
Soai guđiiga dallánaga firpmiid ja čuovvuleigga Jesusa.
21Go Jesus manai das ovddos, de son oinnii guokte eará vieljaža, Jakoba ja su vielja Johannesa, Sebedeusa bártniid. Soai leigga fatnasis áhčiineaskka Sebedeusiin čiktimin firpmiideaset. Jesus rávkkai sudno, 22ja dallánaga soai guđiiga fatnasa ja áhčiska ja čuovvuleigga Jesusa.
Jesus sárdnida ja buorida
23
4,23 synagogain juvddálaččaid čoakkalmasviesut. ▶ synagoga.Jesus vádjolii miehtá Galilea ja oahpahii synagogain, sárdnidii evangeliuma riikka birra ja buoridii olbmuin buot buozalvasaid ja váttuid. 24
14,35
Apd 10,38
4,24 Syria Roma provinsa Galilea oarjja- ja nuorttabealde. mánováddu Olbmot navde leat dakkár dávda man sivva lei mánu váikkuhus. Gč. Matt 17,15.Su beaggin viidánii doppe oppa Syriai. Su lusa buktojuvvojedje buot olbmot geain ledje máŋggalágán buozalvasat, daid geaid givssidedje bahás vuoiŋŋat, geain lei mánováddu ja geat ledje lápmásat, ja son buoridii sin. 254,25 Dekapolis greikkagiela mielde “logi gávpoga”. Dat lei logi gávpoga lihttu Gennesaretjávrri nuorttabealde ja nuortalulábealde. Gč. Mark 5,20. don bealde Jordana guovlu mii lei Jápmameara nuorta- ja davábealde; dan guovllu namma lea Perea.Su maŋis vádjoledje hui ollu olbmot. Sii ledje vuolgán Galileas ja Dekapolisa guovllus, Jerusalemis ja Judeas ja don bealde Jordana.
Ávdugassan máidnumat
51Go Jesus oinnii daid ollu olbmuid, de son manai várrái. Son čohkánii, ja máhttájeaddjit bohte su lusa. 2De son sárdnugođii ja oahpahii sin ná:
3
5,3 Ávdugasat Greikkagiel sátni sulastahttá hebreagiel dajaldaga mainna sávve lihku. ▶ ávdugassan máidnumat.Ávdugasat leat vuoiŋŋasteaset geafit,
dasgo almmi riika lea sin.
4
Jes 61,2č
Ávdugasat dat geat moraštit,
dasgo sii ožžot jeđđehusa.
5
Ávdugasat leat vuollegaččat,
dasgo sii árbejit eatnama.
6
Jes 55,1
Ávdugasat dat geat nelgot ja goiket
vanhurskkisvuođa maŋŋái,
dasgo sii gallehuvvojit.
7
Ávdugasat dat geat leat váibmoláđđásat,
dasgo sii ožžot váibmoláđisvuođa.
8
73,1
Joh 3,3
Ávdugasat leat buhtisváimmogat,
dasgo sii besset oaidnit Ipmila.
9
Ávdugasat dat geat duddjojit ráfi,
dasgo sii gohčoduvvojit Ipmila mánnán.
10
Ávdugasat dat geat doarrádallojuvvojit
vanhurskkisvuođa dihte,
dasgo almmi riika lea sin.
11
Ávdugasat lehpet dii go olbmot bilkidit ja doarrádallet din mu dihte, gielistit ja sárdnot bahá din birra juohke láhkái. 12
Matt 23,30eč
Apd 5,41
7,52
Jak 5,10
Illudehket ja ávvudehket, dasgo din bálká almmis lea stuoris. Nu sii doarrádalle profehtaidge ovdal din.
Sáltin ja čuovgan máilmmis
13
5,13 eatnama sálti Sálti ja minerálat main lei sálti, adnojedje duktan. ▶ sálti.Dii lehpet eatnama sálti. Muhto jos sálti veagahuvvá, de mo dan fas oažžu sálttisin? Dat ii dohkke šat maninge: Dat bálkása ja duolmmahaddá olbmuide.
14
Ef 5,8eč
Fil 2,15
Dii lehpet máilmmi čuovga. Gávpot mii lea vári alde, ii sáhte leat čihkosis. 15
Ja go olmmoš cahkkeha lámppá, de ii bija dan gári vuollái, muhto lámpájuolgái, vai dat báitá buot viesu olbmuide. 16
Nu báitos maiddái din čuovga olbmuide, vai sii oidnet din buriid daguid ja máidnot din Áhči guhte lea almmis.
Jesus ja láhka
17
5,17 lága dahje profehtaid Juvddálaččaid bassi čállagat juhkkojuvvojedje golmma oassái: láhka (1–5 Mos), profehtat (Jos, Duop, 1–2 Sam ja 1–2 Gon) ja čállagat (buot eará girjjit, main Sálmmaid girji lei deaŧaleamos). ▶ Čála.Allet gátte ahte mun lean boahtán gomihit lága dahje profehtaid. In mun leat boahtán gomihit, muhto baicca ollašuhttit. 18
Luk 16,17
5,18 Duođaid hebreagillii amen, “dat lea vissis ja duohta”. ▶ amen. sárggis čujuha unna dilkkožii dahje sárgážii mii adnojuvvui sirret hui ovttalágán hebreagiel bustávaid.Duođaid, mun cealkkán didjiide: Lágas ii jávkka oktage bustávva, ii velá uhcimus sárggisge, ovdal go albmi ja eanan nohket, ovdal go buot lea dáhpáhuvvan. 19
Gii fámuhuhttá ovttage lága báhkkoma, vaikko vel buot uhcimusa, ja nu oahpaha olbmuid, dat adnojuvvo uhcimussan almmi riikkas. Muhto gii doallá lága ja nu oahpaha olbmuid, dat adnojuvvo stuorisin almmi riikkas. 20
Mun cealkkán didjiide: Jos din vanhurskkisvuohta ii šatta mihá stuoribun go čáloahppavaččaid ja farisealaččaid vanhurskkisvuohta, de ehpet eisege beasa almmi riikii.
Vašši ja riidu
21
21,12
Dii lehpet gullan ahte lea celkojuvvon máddariidda: Don it oaččo goddit; dat gii goddá, lea ánssášan rievtti duomu. 22
5,22 suhttá vielljasis Ođđaset giehtačállosat lasihit “siva haga”. Alla Ráđi juvddálaččaid alimus duopmostuollu. ▶ Ráđđi, Alla ráđđi. helveha dola loahpa áiggiid ráŋggáštanbáiki. ▶ helvet.Muhto mun cealkkán didjiide: Dat gii suhttá vielljasis, ii vealtta duomus, dat gii cealká vielljasis: Don doavki! gártá Alla Ráđi ovdii, ja dat gii cealká: Don ipmilmeahttun jalla! ii vealtta helveha dolas.
23
Jos leat doalvumin iežat oaffarattáldaga áltárii ja das muittát ahte du viellja atná juoga unohasvuođa du vuostá, 24de guođe iežat attáldaga áltára ovdii ja mana vuos soabadeamen vieljainat, ja boađe dasto oaffaruššat iežat attáldaga. 25
Luk 12,58č
Soabat fargga vuostebeliinat dan bále go ain leahppi mátkkis. Muđui son addá du duopmára gihtii ja duopmárgis fávtta gihtii, ja don bálkestuvvot giddagassii. 265,26 evrre smávva romalaš minta. ▶ minttat.Duođaid, doppe don it beasa ovdal go leat máksán maŋimuš evrrege.
Náittosrihkkun
27
Dii lehpet gullan celkojuvvomin: Don it oaččo rihkkut náittosdili. 28
Muhto mun cealkkán didjiide: Dat gii geahččá nissonii anistumiin, lea juo váimmustis rihkkon náittosdili. 29
Mark 9,47
Jos du olgeš čalbmi fille du, de gaikket dan luovos ja bálkes eret. Buoret dutnje lea massit ovtta lahtu, go ahte oppa du rumaš bálkestuvvo helvehii. 30
Ja jos du olgeš giehta fille du, de čuohpa dan gaskat ja bálkes eret. Buoret dutnje lea massit ovtta lahtu, go ahte oppa du rumaš gártá helvehii.
31
Matt 19,3eč
Lea maid celkojuvvon: Dat gii earrána áhkástis, galgá addit sutnje earrogirjji. 32
Luk 16,18
1 Kor 7,10č
Muhto mun cealkkán didjiide: Juohkehaš gii earrána áhkástis mange eará siva go fuorrávuođa dihte, dagaha dan ahte nisson šaddá rihkkut náittosdili. Ja dat gii náitala nissoniin gean su boadnjá lea hilgon, rihkku náittosdili.
Vuordnun
33
3 Mos 19,12
4 Mos 30,3
Dii lehpet gullan ahte lea celkojuvvon máddariidda: Don it oaččo vuordnut vearreváli, ja: Doala maid leat vurdnon Hearrái. 34
Matt 23,21č
Jak 5,12
Muhto mun cealkkán didjiide: Allet eisege vuortno. Allet almmi bokte, dasgo dat lea Ipmila truvdnu, 35
allet eatnama bokte, dasgo dat lea su julggiid vuoluš, alletge Jerusalema bokte, dasgo dat lea stuorra gonagasa gávpot. 36Ale vuortno iežat oaivvi bokte, dasgo don it máhte dahkat ovttage vuoktačalmmi vielgadin itge čáhppadin. 37Go mieđihehpet, de dadjet dušše: Nu lea, ja go biehttalehpet, de dadjet dušše: Ii. Dat mii dasa lasihuvvo, boahtá bahás.
Mávssaheapmi
38
Dii lehpet gullan ahte lea celkojuvvon: Čalbmi čalmmis ja bátni bánis. 39
Rom 12,17eč
1 Pet 3,9
Muhto mun cealkkán didjiide: Allet vuostálastte sin geat dahket didjiide bahá. Jos muhtun doške du olgeš nirrii, de jorgal maiddái nuppi niera sutnje. 40
1 Kor 6,7
Jos muhtun dáhttu lágastemiin váldit dus báiddi, de atte sutnje vel gávttige. 415,41 bágge du vázzit soahteveaga dajaldat. Romalaččat sáhtte bágget muhtun guovllu ássiid vuolgit romalaš soalddáhiid oahpisteaddjin, guoddin jna. miilla romalaš miila (latiinnagillii milia) lei 1,48 km.Jos muhtun bágge du vázzit miilla iežas fárus, de vácce suinna guokte. 42Atte dasa gii dus átnu, alege jorgal sealggi dasa gii bivdá dus loanas.
Ráhkistehket vašálaččaid
43
Dii lehpet gullan ahte lea celkojuvvon: Ráhkis lagamučča ja vašut vašálačča. 44
Luk 23,34
Apd 7,60
Rom 12,14
5,44 Boarráset giehtačállosiin lea: “Ráhkistehket vašálaččaideattet ja rohkadallet daid ovddas geat doarrádallet din.” (Vrd Luk 6,27č).Muhto mun cealkkán didjiide: Ráhkistehket vašálaččaid, buressivdnidehket daid geat garuhit din, dahket buriid daidda geat vašuhit din ja rohkadallet daid ovddas geat doarrádallet din, 45vai lehpet almmálaš Áhčádet mánát. Dasgo son diktá iežas beaivváža badjánit sihke baháide ja buriide ja vuolggaha arvvi sihke vuoiggalaččaide ja ipmilmeahttumiidda. 465,46 tuollárat Romalaččat gáibidedje tuolu ja divadiid gávpeolbmuin ja earrásiin, ja sii láigohedje dan doaimma dihto olbmuide. Tuollárat eai álo máššan bearramis eanet tuolu go lei lobálaš, vai besse dinet eambbo (Luk 3,12č). Juvddálaččat geat válde dakkár barggu, adnojuvvojedje buhtismeahttumin. Sin eatnama olbmot futno sin ja atne sin suttolaččaid dásis.Jos dii ráhkistehpet dušše daid geat din ráhkistit, de ánssášehpetgo dii das bálkká? Almma tuolláratge dahket nu? 47Jos dii dearvvahehpet dušše iežadet olbmuid, de mii das lea nu erenoamáš? Almma báhkinatge dahket aiddo nu? 48
5,48 ollásat Sátni čatnasa Boares testamentta bassivuođabáhkkomii (3 Mos 19,2) ja geavahuvvo govvidit ollis ja juogakeahtes ráhkisvuođa Ipmilii ja olbmuide (vrd. 5 Mos 18,13; 1 Gon 8,61; Sál 15,2; 119,1).Lehket ollásat, nugo din almmálaš Áhčči lea ollis.