Gonagas bivdá neavvaga Jesajas
191
19,1 gaikkodii biktasiiddis >6,30.Go gonagas Hiskia gulai mii lei dáhpáhuvvan, de son gaikkodii biktasiiddis, gárvodii horstta ja manai Hearrá vissui. 2De son vuolggahii šloahttaoaivámuš Eljakima, riikkačálli Šebna ja báhpaid vuorrasiid horstabiktasat gárvun profehta Jesaja, Amosa bártni, lusa 3ja cealkkihii Jesajai: “Ná dadjá Hiskia: Dát beaivi lea áŧestusa, ráŋggáštusa ja hiddjádusa beaivi. Mánná lea boahtán riegádahttinmuddui, muhto ii leat fápmu riegádahttit. 4Vare Hearrá, du Ipmil, livččii gullan soahteveagaoaivámučča sániid, su gean su hearrá, Assyria gonagas, vuolggahii hiddjidit ealli Ipmila. Hearrá, du Ipmil, sáhttá ráŋggáštit su daid sániid dihte mat leat celkojuvvon Hearrá gullut. Rohkadala nappo bázahasa ovddas mii vel lea ceavzán!” 5Go gonagas Hiskia olbmát bohte Jesaja lusa, 6de son dajai sidjiide: “Celket hearráseattet dán Hearrá sáni: ‘Ale bala dain sániin maid leat gullan ja maiguin Assyria gonagasa bálvaleaddjit leat hiddjidan mu. 7Mun divttán su gullat dakkár sága mii bidjá su máhccat eatnamasas, ja mun divttán su gahččat miehkkái iežas eatnamis.’”
8Assyria alimus oaivámuš geassádii. Son lei gullan ahte Assyria gonagas lei vuolgán Lakišis, ja son fáhtii gonagasa birastahttimin Libna.
9
Jes 37,9eč
19,9 Kuš fámolaš riika Egypta lulábealde mii ráđđii Egypta su. 760-656 o.Kr. Vrd. Jes 11,11; 18,1.Go Sanherib dasto gulai ahte Tirhaka, Kuša gonagas, lei vuolgán soahtat suinna, de son vuolggahii fas áirasiid 10cealkit Hiskiai, Juda gonagassii: “Ale divtte iežat Ipmila geasa dorvvastat, fillet du jáhkkit ahte Jerusalem ii šatta Assyria gonagasa gihtii. 1119,11 duššadan ▶ vihahit duššadeapmái.Donhan leat gullan mo Assyria gonagasat leat duššadan buot eatnamiid, ja dongo gáddjojuvvošit! 1219,12 gosanlaččaid … Telassara ássiid álbmogat ja báikkit Syrias ja Mesopotamia davvioarjjabealde.Gádjogo sin ipmilat daid álbmogiid geaid mu áhčit duššadedje? Gádjogo dat gosanlaččaid, harranlaččaid, reseflaččaid dahje edenlaččaid, Telassara ássiid? 13Gos lea dál Hamata gonagas, gos Arpada, Sefarvajima, Hena ja Avva gávpogiid gonagasat?”
14Go Hiskia lei váldán reivve áirasiid gieđas ja lohkan dan, de son manai tempelii ja lebbii dan Hearrá ovdii. 15
99,1
Ja son rohkadalai Hearrá ná: “Hearrá, Israela Ipmil, don guhte čohkkát truvnnus maid kerubat guddet! Don, duššefal don leat buot eatnama riikkaid Ipmil. Don leat dahkan almmi ja eatnama. 16Guldal mu, Hearrá, gula mu rohkadusa. Rabas čalmmiid, Hearrá, ja geahča! Gula mo Sanherib hiddjida ealli Ipmila reivves maid lea vuolggahan. 17Hearrá, lea duohta ahte Assyria gonagasat leat duššadan buot álbmogiid ja sin eatnamiid 18
ja bálkestan dollii sin ipmiliid. Dat eai leange albma ipmilat, muhto olbmo gieđaid duodji, muorra ja geađgi, ja dan dihte sii vedje duššadit daid. 19Hearrá, min Ipmil, beastte min su gieđas, vai buot eatnama riikkat oččošedje diehtit ahte aivvefal don, Hearrá, leat Ipmil.”
Hearrá vástida Hiskiai
20
Dalle Amosa bárdni Jesaja bijai dán sáni Hiskiai: Ná cealká Hearrá, Israela Ipmil: Maid don leat rohkadallan mus Assyria gonagasa Sanheriba hárrái, dan mun lean gullan. 21Dáid sániid Hearrá sárdnu su birra:
Du hiddjida, du bilkida
nieida Sion.
Jerusalem, nuorra nieida,
bárdá oaivvi du maŋŋái.
22Gean don hiddjidit ja bilkidit,
gean vuosttildit julges čuorvasiiguin?
Allagassii don bajidit čeavlás geahčastaga,
Israela Basi vuostá!
23Don diktet iežat áirasiid
hiddjidit Hearrá ja gulahit:
“Soahtevovnnaidasan mun goarkŋastin,
mannen váriid alážiidda,
gáiddus Libanona vilttiid rádjái.
Mun njeiden dan alla sederiid,
čuhppen dan válljusypressaid.
Mun ollejin dan doppimuš vuoiŋŋastanbáikái
gos vuovdi lea suohkadeamos.
24Mun lean roggan eatnamis čázi,
lean juhkan vierročáziid,
buot Egypta eanuid
lean goikadan juolgevuođuidanguin.”
25Itgo leat gullan
ahte áigá juo mun dan smihtten,
sivdnidin dan juo dolin?
Dál mun dikten dan dáhpáhuvvat,
ja don besset rievdadit ladnegávpogiid
ávdin čievračopman.
26
129,6
Daid ássit vuoimmehuvve,
doarggistedje balus ja heahpadis.
Sii ledje dego šattut giettis,
dego rássi mii ruodná bottoža,
dego viessodáhki rahttá
mii dáktá ovdal go lea ollásii šaddan.
27
Mun dieđán jos don čohkkát,
jos vuolggát dahje boađát
ja jos dárat mu vuostá.
28Muhto go don dárat mu vuostá
ja du čeavli lea boahtán mu gullosii,
de mun bijan dutnje rieggá njunnái
ja njálbmeruvddiid njálbmái
ja doalvvun du ruoktot
dan geainnu man bohtet.
29
19,29 dutnje gonagas Hiskia.Dát lea dutnje mearkan, mu gonagas: Dán jagi borrojuvvo dat mii šaddá gahčahallon gortniin ja boahtte jaginai dat mii das šaddá, muhto goalmmát jagi dii gilvibehtet ja láddjebehtet, ráhkadehpet viidnegárddiid ja borrabehtet daid šaddosiid. 30Ja dat Juda čearddas geat leat báhcán, bohciidahttet fas ruohttasiid čiekŋalebbui eatnamii ja šaddadit šaddosiid bajás almmi guvlui, 31
dasgo Jerusalemis vuolgá bázahas, gáddjojuvvon olbmuid joavku Sionváris. Dan dahká Hearrá áŋgirvuohta.
32Muhto Assyria gonagasa birra Hearrá cealká ná:
Ii son boađe dán gávpogii
ii báže deike ovttage njuola,
ii lokte galbba dán vuostá
iige daga dán njeaiga fallehangorgŋehagaid.
33Son máhccá seammá geainnu man bođii,
dán gávpogii son ii boađe, cealká Hearrá.
34
Mun suodjalan dán gávpoga,
mun gájun dan iežan dihte
ja bálvaleaddján Davida dihte.
Jerusalem gáddjojuvvo ja Sanherib jápmá
35
Dan ija Hearrá eŋgel vulggii ja časkkii jámas čuođigávccilogivihttaduhát olbmá Assyria soahteveagas. Go olbmot iđedis lihkke, de juohke bealde ledje jábmit. 36Dalle Assyria gonagas Sanherib vulggii doppe, máhcai ruoktot ja orui Ninives. 37
19,37 Nisrok namma ii leat dovddus eará gálduin, soaitá leat váttásmáhttojuvvon hápmi ipmilnamas Marduk dahje Nusku.Go son oktii lei rohkadallamin ipmilis Nisroka tempelis, de su bártnit Adrammelek ja Sareser gottiiga su mihkiin ja báhtareigga dasto Ararata eatnamii. Su maŋŋil šattai gonagassan su bárdni Assarhaddon.
Hiskia buohcuvuohta ja buorráneapmi
201
Jes 38,1eč
Daid áiggiid Hiskia buohccái ja lei lahka jámi. Dalle profehta Jesaja, Amosa bárdni, bođii su lusa ja dajai: “Ná cealká Hearrá: Gárvvis iežat viesu, dasgo don jámát itge šat eale.” 2
Hiskia jorgalii seaidnái čalmmiid ja rohkadalai Hearrá: 3“Vuoi Hearrá! Muitte man oskkáldasat ja olles váimmus mun lean vádjolan du muođuid ovddas ja dahkan dan mii lea buorre du čalmmiin!” Ja son čierui bahččagit. 4Jesaja ii lean vuos vuolgán gaskkamuš ovdašiljus, go sutnje bođii dát Hearrá sátni: 5
“Máhca ja daja Hiskiai, mu álbmoga oaivámužžii: ‘Ná cealká Hearrá, áhčát Davida Ipmil: Mun lean gullan du rohkadusa ja oaidnán du gatnjaliid. Mun buoridan du, ja goalmmát beaivvi don sáhtát mannat Hearrá tempelii. 6
Sál 61,7
Mun lasihan du eallinbeivviide vihttanuppelohkái jagi. Mun gájun du ja dán gávpoga Assyria gonagasa gieđas. Mun várjalan dán gávpoga iežan dihte ja bálvaleaddján Davida dihte.’” 7
Ja Jesaja dajai: “Vižžet fiikongáhku!” Gáhkku vižžojuvvui ja biddjojuvvui buhkko ala, ja gonagas buorránii.
8
Jes 7,10–14
Hiskia jearai Jesajas: “Mii lea mearkan dasa ahte Hearrá buorida mu ja sáhtán goalmmát beaivvi mannat Hearrá tempelii?” 9Jesaja vástidii: “Hearrá addá dutnje mearkka duođaštussan das ahte son doallá maid lea cealkán: Galgágo beaivvášdiimmu suoivvan sirdásit logi ceahki ovddas vai logi ceahki maŋás?” 10Hiskia dajai: “Álkihan suoivanii lea ollit logi ceahki ovddas; máhccos dat logi ceahki maŋás.” 11Dalle profehta Jesaja čuorvvui Hearrá, ja Hearrá divttii suoivana mannat maŋás Ahasa beaivvášdiimmus dan logi ceahki maid dat lei juo ollán ovddas.
Babylona gonagasa áirasat
12
Daid áiggiid Babylona gonagas Merodak-Baladan, Baladana bárdni, sáddii reivve ja attáldagaid Hiskiai, dasgo son lei gullan ahte Hiskia lei leamaš buozus. 13Hiskia illosii go áirasat bohte. Son čájehii sidjiide oppa vuorkáviesus, silbba ja golli, máistagiid ja divrras oljjuid, iežas vearjovuorkká ja buot eará mii su dávvirgámmáriin lei. Ii lean mihkkege Hiskia viesus iige oppa su riikkas maid son ii čájehan sidjiide.
14Dalle profehta Jesaja bođii gonagas Hiskia lusa ja jearai maid duot olbmát ledje dadjan ja gos sii bohte. Hiskia vástidii: “Sii bohte gáiddus eatnamis, Babylonias.” 15Jesaja jearai: “Maid sii besse oaidnit du šloahtas?” Hiskia vástidii: “Mun čájehin sidjiide buot mii mu šloahtas lea. Mu dávvirgámmáriin ii leat mihkkege maid mun in livčče čájehan sidjiide.” 16Dalle Jesaja dajai Hiskiai: “Gula Hearrá sáni: 17
Beaivvit bohtet go buot mii lea du šloahtas ja buot maid du áhčit leat čoaggán gitta dán beaivvi rádjái, dolvojuvvo Babyloniai; ii mihkkege báze, cealká Hearrá. 18
Ja muhtumat bártniin geat riegádit dutnje, du iežat oažži ja varra, dolvojuvvojit hoavvaolmmájin Babylona gonagasa šlohttii.” 19Hiskia vástidii Jesajai: “Hearrá sátni maid leat sárdnon, lea buorre.” Dasgo son jurddašii: “Mu beivviid goit lea ráfi ja oadjebasvuohta.”
20
20,20 čáhceáldá ja tunnela Go Hiskia lei gonagas, de son huksii tunnela mii jođihii čázi Gihonádjagis Kedronleagis (gč. 1 Gon 1,33) ođđa láddui, Siloaláddui. Vrd. Luk 13,4; Joh 9,7.11. Čáhcetunnel lei deaŧalaš gávpoga bealušteames.Mii muđui lea muitalit Hiskias ja su olahusain, das mo son huksii čáhceáldá ja tunnela ja jođihii čázi gávpogii, lea čállojuvvon Juda gonagasaid muitalusaid girjái. 21Hiskia manai vuoiŋŋadit áhčiidis lusa, ja su maŋŋil šattai gonagassan su bárdni Manasse.
Manasse Juda gonagassan
211
Manasse lei guoktenuppelotjahkásaš go šattai gonagassan, ja son ráđđii Jerusalemis vihttalogivihtta jagi. Su eatni namma lei Hefsi-Bah. 2
Manasse dagai dan mii lea bahá Hearrá čalmmiin. Son dagai seammá fastivuođaid go dat álbmogat maid Hearrá lei ádján israellaččaid ovddas. 3
2 Gon 17,16
Son huksii ođđasis oaffarbáikkiid maid su áhčči Hiskia lei duššadan, ráhkadii áltáriid Baalii ja dagai maid ašeračuoldda Israela gonagasa Ahaba láhkái. Son gopmirdii ja bálvalii oppa almmiveaga 4
ja huksii daidda áltáriid Hearrá tempelii, vaikko Hearrá lei cealkán: “Jerusalema mun dagan iežan nama ássansadjin.” 5
21,5 almmivehkii ▶ almmi veahka.Hearrá tempela goappáge ovdašilljui son huksii áltáriid oppa almmivehkii. 6
2 Gon 23,24
21,6 bijai … dola čađa >16,3.Manasse bijai bártnis mannat dola čađa, noaiddástalai ja diiddastalai ja bivddii neavvagiid jábmiid mánideddjiin ja einnosteddjiin. Son dagai ollu mii lei bahá Hearrá čalmmiin ja moaráhuhtii su. 7
9,3
Son ráhkadahtii Ašeračuoldda ja ceggii dan tempelii, vaikko Hearrá lei cealkán Davidii ja su bárdnái Salomoi: “Dán vissui ja Jerusalemii maid mun lean válljen buot Israela čearddain, mun bijan iežan nama agálaččat. 8Mun in šat goassege áje israellaččaid eret eatnamis maid mun adden sin áhčiide, jos sii fal doahttalit mu gohččumiid ja dollet dárkilit lága maid mu bálvaleaddji Moses attii sidjiide.” 9Muhto sii eai dáhtton guldalit. Manasse fillii sin dahkat eambbo bahá go ledje dahkan dat álbmogat maid Hearrá lei duššadan israellaččaid ovddas.
10Dalle Hearrá sártnui bálvaleddjiidis, profehtaid, bokte. Son celkkii: 11
“Manasse, Juda gonagas, lea dáid fastivuođaiguin dahkan eambbo bahá go amorlaččat dolin, ja eahpeipmiliiddisguin son lea fillen maiddái Juda suddudit. 12
Jer 19,3
Dan dihte Hearrá, Israela Ipmil, cealká ná: Mun dagahan Jerusalemii ja Judai dakkár oasehisvuođa ahte juohkehaččas gii dan gullá, čudjet goappašagat bealjit. 13
17,623
Jes 34,11
Mun mihtidan Jerusalema seammá mihttobáttiin go Samaria ja vihkken dan seammá veavttain go Ahaba soga. Nugo biebmogárri sihkastuvvo ráinnasin ja jorgaluvvo gopmut, nu mun sihkastan guorusin Jerusalema. 14Mun hilggun iežan álbmoga bázahasa ja attán dan dan vašálaččaid gihtii, nu ahte sii šaddet vašálaččaideaset sálašin ja stajádussan. 15Dasgo sii leat dahkan dan mii lea bahá mu čalmmiin ja leat moaráhuhttán mu dan beaivvi rájes go sin áhčit vulge Egyptas, ja moaráhuhttet mu vel dán beaivvige.”
16
Dasa lassin ahte Manasse fillii Juda suddudit ja dahkat dan mii lea bahá Hearrá čalmmiin, de son golggahii nu ollu vigihis vara ahte dat devddii oppa Jerusalema.
17
Mii muđui lea muitalit Manasses, su daguin ja suttuin, lea čállojuvvon Juda gonagasaid muitalusaid girjái. 18Manasse manai vuoiŋŋadit áhčiidis lusa ja hávdáduvvui gonagasa šloahta gurrii Ussa gilvvagárdái. Su maŋŋil šattai gonagassan su bárdni Amon.
Amon Juda gonagassan
19
Amon lei guoktelogiguovttejahkásaš go šattai gonagassan, ja son ráđđii Jerusalemis guokte jagi. Su eadni lei jotbalaš Mešullemet, Harusa nieida. 20Son dagai dan mii lea bahá Hearrá čalmmiin, nugo su áhčči Manasse lei dahkan. 21Son vádjolii dan geainnu man su áhčči lei vádjolan, ja bálvalii seammá eahpeipmiliid go su áhčči ja gopmirdii daid. 22Son hilggui Hearrá, áhčiidis Ipmila, iige vádjolan Hearrá geainnu. 23Amona bálvaleaddjit dahke suollemas lihtu su vuostá ja godde su gonagasa šlohttii. 24Muhto Juda álbmot gottii buohkaid geat ledje searvan suollemas lihttui gonagas Amona vuostá, ja dagai su bártni Jošia gonagassan su maŋŋil.
25Mii muđui lea muitalit Amonis, lea čállojuvvon Juda gonagasaid muitalusaid girjái. 26Son hávdáduvvui iežas hávdái Ussa gilvvagárdái. Su maŋŋil šattai gonagassan su bárdni Jošia.